ریسک مالی چیست؟
اگر بخواهیم به طور خلاصه بگوییم، می‌توانیم بگوییم که ریسک مالی خطر از دست دادن پول یا سایر دارایی‌های ارزشمند است. در مفهوم بازارهای مالی، ممکن است ریسک را به عنوان مقدار پولی که فرد ممکن است هنگام معامله یا سرمایه گذاری از دست دهد تعریف کنیم. بنابراین، خطر ضرر واقعی و از دست دادن واقعی نیست، بلکه به معنای چیزی است که می‌توان در نهایت از دست داد.
به عبارت دیگر می‌توان گفت که، بسیاری از خدمات یا معاملات مالی دارای ریسک ذاتی زیان هستند و این همان چیزی است که ما به آن ریسک مالی می‌گوییم. به طور کلی، این مفهوم ممکن است برای طیف وسیعی از سناریوها مانند
- بازارهای مالی
- مدیریت بازرگانی
- نهادهای حاکم
اعمال شود.
فرآیند ارزیابی و مقابله با ریسک‌های مالی اغلب تحت عنوان مدیریت ریسک شناخته می‌شود. اما، قبل از پرداختن به موضوع مدیریت ریسک، شما نیازمند داشتن دانش اولیه از ریسک مالی و انواع مختلف آن هستید. به همین دلیل در ادامه به طور خلاصه به بررسی این موارد می‌پردازیم.
روش‌های مختلفی برای طبقه‌بندی و تعریف ریسک‌های مالی وجود دارد. از نمونه‌های قابل توجه می‌توان به:
- ریسک سرمایه گذاری
- ریسک عملیاتی
- ریسک انطباق
- ریسک سیستمی
اشاره کرد.
انواع ریسک مالی
همانطور که بالاتر گفته شد، روش‌های مختلفی برای طبقه‌بندی ریسک‌های مالی وجود دارد و تعاریف آن‌ها ممکن است بسته به زمینه و مفهوم متفاوت باشد. این مقاله به طور خلاصه دید کلی ای در مورد ریسک‌های سرمایه‌گذاری، عملیاتی، انطباق و ریسک‌های سیستمی به شما می‌دهد.
ریسک سرمایه گذاری
همانطور که از نام آن پیداست، ریسک‌های سرمایه گذاری به ریسک‌هایی گفته می‌شود که به سرمایه گذاری و فعالیت‌های تجاری مربوط می‌شوند. انواع مختلفی از ریسک‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد، اما بیشتر آن‌ها به قیمت‌های نوسان بازار مربوط می‌شوند. ممکن است که ما ریسک‌های بازار، نقدینگی و اعتباری را به عنوان بخشی از گروه ریسک سرمایه گذاری در نظر بگیریم.
ریسک بازار
ریسک بازار ریسکی هست که در ارتباط با نوسان قیمت یک دارایی است. به عنوان مثال، اگر آلیس بیت کوین را بخرد، در معرض ریسک بازار قرار می گیرد. زیرا، نوسان ممکن است باعث افت قیمت شود.
مدیریت ریسک بازار با در نظر گرفتن میزان ضرر شروع می‌شود. اگر قیمت بیت کوین برخلاف موقعیتی که آلیس در آن قرار دارد حرکت کند، آلیس ممکن است که دچار ضرر شود. به همین دلیل در گام بعدی باید یک استراتژی ساخت. این استراتژی مشخص می‌کند که آلیس چگونه باید در پاسخ به حرکات بازار عمل کند.
به طور معمول، سرمایه گذاران با ریسک‌های مستقیم و غیرمستقیم بازار مواجه هستند. ریسک مستقیم بازار به ضرری مربوط می‌شود که ممکن است معامله گر از تغییر نامطلوب قیمت یک دارایی تجربه کند. مثال قبلی یک ریسک مستقیم بازار را نشان می‌دهد. (آلیس بیت کوین را قبل از کاهش قیمت خریداری کرد و بعد از آن قیمت کاهش یافت).
از طرف دیگر، ریسک غیرمستقیم بازار به دارایی‌ای مربوط می‌شود که ریسک ثانویه یا فرعی دارد (یعنی کمتر مشهود است). در بازارهای سهام، ریسک نرخ بهره اغلب به طور غیرمستقیم بر قیمت سهام تاثیر می‌گذارد که آن را به یک ریسک غیرمستقیم تبدیل می‌کند.
به عنوان مثال، اگر باب سهام یک شرکت را بخرد، دارایی‌های او ممکن است به طور غیرمستقیم تحت تاثیر نوسان نرخ‌های بهره قرار بگیرد. به دلیل افزایش نرخ بهره، رشد یا سودآور ماندن برای این شرکت دشوار خواهد شد. به غیر از آن، نرخ‌های بالاتر، سرمایه گذاران را تشویق می‌کند تا سهام خود را بفروشند. آن‌ها اغلب این کار را برای به دست اوردن پول برای پرداخت بدهی‌های خود انجام می‌دهند که اکنون نگهداری آن‌ها پرهزینه تر است.
البته لازم به ذکر است که نرخ بهره به طور مستقیم یا غیرمستقیم بر بازارهای مالی تأثیرگذار است. در حالی که نرخ‌ها به طور غیرمستقیم بر سهام تأثیر می‌گذارند، تأثیر مستقیمی بر اوراق قرضه و سایر اوراق بهادار با درآمد ثابت دارند. بنابراین، بسته به دارایی، ریسک نرخ بهره ممکن است یک ریسک مستقیم یا غیرمستقیم در نظر گرفته شود.
ریسک نقدینگی
ریسک نقدینگی ریسکی است که در آن سرمایه گذاران و معامله گران برای خرید یا فروش سریع یک دارایی خاص بدون تغییر شدید قیمت آن ناتوان هستند.
به عنوان مثال، تصور کنید که آلیس 1000 واحد از یک ارز دیجیتال را به قیمت هر کدام 10 دلار خریداری کرده است. بیایید فرض کنیم قیمت چندین ماه ثابت می‌ماند و ارز دیجیتال هنوز در حدود قیمت 10 دلار معامله می‌شود.
در یک بازار پر حجم و نقد، آلیس می‌تواند به سرعت کیف 10000 دلاری خود را بفروشد. زیرا، خریداران به اندازه کافی مایل به پرداخت 10 دلار برای هر واحد هستند. اما، اگر بازار نقدینگی نداشته باشد، تنها تعداد کمی از خریداران حاضر به پرداخت 10 دلار برای هر واحد هستند. بنابراین، آلیس احتمالاً باید مقدار زیادی از سکه‌های خود را به قیمت بسیار کمتری بفروشد.
ریسک اعتباری
ریسک اعتباری، خطر از دست دادن پول وام دهنده به همکار طرف مقابل است. به عنوان مثال، اگر باب از آلیس پول قرض کند، با ریسک اعتباری مواجه است. به عبارت دیگر، این احتمال وجود دارد که باب به آلیس پرداخت نکند و این احتمال همان چیزی است که ما به آن ریسک اعتباری می‌گوییم. اگر باب در پرداخت پول کوتاهی کند، آلیس پول را از دست می‌دهد.
اگر از منظری گسترده تر به موضوع نگاه کنیم، می‌توان اینگونه گفت که اگر ریسک اعتباری یک کشور به سطوح غیر منطقی گسترش یابد، ممکن است یک بحران اقتصادی رخ دهد. بدترین بحران مالی طی 90 سال گذشته تا حدی به دلیل گسترش ریسک اعتباری جهانی رخ داد.
در آن زمان، بانک‌های ایالات متحده میلیون‌ها تراکنش جبرانی با صدها نفر در طرف مقابل داشتند. هنگامی که Lehman Brothers کوتاهی کرد، ریسک اعتباری به سرعت در سراسر جهان گسترش یافت و یک بحران مالی ایجاد کرد که منجر به رکود بزرگ شد.
ریسک عملیاتی
ریسک عملیاتی، ریسکی است که در آن خطر زیان مالی ناشی از شکست در فرآیندها، سیستم ها یا رویه‌های داخلی وجود دارد. این شکست‌ها اغلب ناشی از خطای سهوی انسانی یا فعالیت‌های متقلبانه عمدی است.
برای کاهش ریسک‌های عملیاتی، هر شرکتی باید ممیزی‌های امنیتی دوره ای را همراه با اتخاذ رویه‌های قوی و مدیریت داخلی موثر به طور همزمان انجام دهد.
حوادث متعدد زیادی از سوی کارمندانی که مدیریت ضعیفی داشتند و موفق به انجام معاملات غیرمجاز با وجوه شرکت خود شدند، وجود داشت. این نوع فعالیت اغلب تحت عنوان تجارت سرکش شناخته می‌شود و باعث خسارات مالی زیادی در سراسر جهان – به ویژه در صنعت بانکداری می‌شود.
خرابی‌های عملیاتی نیز ممکن است ناشی از رویدادهای خارجی باشد که به طور غیرمستقیم بر عملکرد یک شرکت تأثیر می‌گذارد، مانند زلزله، رعد و برق و سایر بلایای طبیعی.
ریسک انطباق
ریسک انطباق مربوط به زیان‌هایی است که ممکن است زمانی ایجاد شوند که یک شرکت یا موسسه از قوانین و مقررات حوزه قضایی مربوطه خود پیروی نکند. برای جلوگیری از چنین خطراتی، بسیاری از شرکت‌ها، رویه‌های خاصی مانند مبارزه با پول شویی (AML) و مشتری خود را بشناسید (KYC) اتخاذ می‌کنند.
اگر ارائه‌دهنده خدمات یا شرکتی نتواند مطابقت داشته باشد، ممکن است تعطیل شوند یا با مجازات‌های جدی مواجه شوند. بسیاری از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و بانک‌ها به دلیل عدم رعایت قوانین (مانند فعالیت بدون مجوز معتبر) با شکایت‌ها و تحریم‌ها مواجه شدند. تجارت داخلی و فساد نیز نمونه‌های رایج خطرات انطباق هستند.
ریسک سیستمیک
ریسک سیستمیک به احتمال وقوع یک رویداد خاص که باعث ایجاد یک اثر نامطلوب در یک بازار خاص یا یک صنعت خاص می‌شود، مربوط است. به عنوان مثال، سقوط Lehman Brothers در سال 2008 باعث ایجاد یک بحران مالی جدی در ایالات متحده شد که در نهایت بسیاری از کشورهای دیگر را نیز تحت تأثیر قرار داد.
ریسک‌های سیستمیک توسط همبستگی قوی بین شرکت‌هایی که بخشی از همان صنعت هستند مشهود است. اگر شرکت Lehman Brothers تا این حد عمیقاً با کل سیستم مالی آمریکا درگیر نبود، ورشکستگی آن تأثیر بسیار کمتری داشت.
یک راه آسان برای به خاطر سپردن مفهوم ریسک سیستمیک این است که یک اثر دومینو را تصور کنید، جایی که یک قطعه ابتدا می‌افتد و باعث افتادن سایر قطعات می‌شود.
لازم به ذکر است که، صنعت فلزات گرانبها پس از بحران مالی 2008 رشد قابل توجهی را تجربه کرد. بنابراین، تنوع بخشی یکی از راه‌های کاهش ریسک سیستمیکاست.
ریسک سیستمیک در مقابل ریسک سیستماتیک
ریسک سیستمیک را نباید با ریسک سیستماتیک یا ریسک کل اشتباه گرفت. تعریف دومی سخت‌تر است و به طیف وسیع‌تری از ریسک های موجود اشاره دارد – نه تنها ریسک مالی.
ریسک‌های سیستماتیک عموما می‌توانند به تعدادی از عوامل اقتصادی و اجتماعی- سیاسی مانند تورم، نرخ بهره، جنگ‌ها، بلایای طبیعی و تغییرات عمده سیاست‌های دولتی مرتبط باشند.
اساساً، ریسک سیستماتیک به رویدادهایی مربوط می‌شود که می‌تواند یک کشور یا جامعه را در زمینه‌های مختلف تحت تأثیر قرار دهد. این ممکن است شامل:
- صنایع کشاورزی
- ساخت و ساز
- معدن
- تولید
- مالی
- و … .
باشد. بنابراین در حالی که ریسک سیستمیک را می‌توان با ترکیب دارایی‌های کم همبسته کاهش داد، ریسک سیستماتیک را نمی‌توان با تنوع سبدها کاهش داد.
جمع بندی
در این مقاله ما با برخی از انواع مختلف ریسک مالی، از جمله ریسک‌های سرمایه گذاری، عملیاتی، انطباق، و ریسک‌های سیستمی آشنا شدیم. در گروه ریسک سرمایه گذاری، مفاهیم ریسک بازار، ریسک نقدینگی و ریسک اعتباری را ارائه کردیم.
هنگامی که صحبت بازارهای مالی می‌شود، اجتناب از خطرات به طور کامل عملاً امری غیرممکن است. بهترین کاری که یک معامله گر یا سرمایه گذار می‌تواند انجام دهد، این است که این ریسک‌ها را به نحوی کاهش دهد یا کنترل کند. بنابراین، درک برخی از انواع اصلی ریسک مالی اولین گام خوب برای ایجاد یک استراتژی مدیریت ریسک موثر است.
برای دیدن سایر مقالات آموزشی به صفحه اصلی سایت مراجعه کنید.
